Wielki osobny- Ingmar Bergman

Ingmar Bergman, a tak naprawdę Ernst Ingmar Bergman to szwedzki reżyser filmowy i teatralny, który uważany jest za największego szwedzkiego artystę od czasu Strindberga i jednego z największych artystów w historii kina obok Luisa Buñuela czy Federico Felliniego.

Jak się zaczęło?

Ingmar studiował na uniwersytecie w Sztokholmie literaturę i historię sztuki. Karierę rozpoczynał w 1944r. jako dyrektor teatralny, kierował wtedy teatrem w Helsingborgu. Później pełnił stanowisko dyrektora            w Teatrze w Göteborgu (1946-1949), Teatrze w Malmö (1952-1958), Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie (1963-1966). W latach 40 zadebiutował w filmie początkowo jako scenarzysta, później jako reżyser. Pod koniec dekady przyjął praktykę przygotowania przedstawień teatralnych w sezonie zimowym, a w letnim nakręcenia filmów, stąd też w jego filmach częsty motyw krótkiego północnego lata. W kolejnych latach zaczął realizować filmy według jego własnych scenariuszy. Początkowo producenci bardzo ograniczali Bergmana, jego styl i zainteresowania dopiero się kreowały. W okresie dyrekcji w Teatrze w Malmö powstała grupa aktorów, w skład której wchodzili: Max von Sydow, Gunnar Björnstrand, Bibi Andersson, Harriet Andersson, Ingrid Thulin, z którymi Ingmar współpracował zarówno   w teatrze, jak i na planie filmowym.

Najpierw ciężka praca…

W jego twórczości scenicznej wyodrębnić można kilka kręgów tematycznych i związanych z nimi preferencji repertuarowych, a więc autorów i sztuki, do których powracał po wielokroć. Szczególnie inscenizował dramaty Henryka Ibsena: Peer Gynt, a zwłaszcza te, które poświęcone były problematyce kobiecej psychologii: Nora, Hedda Gabler. Od Augusta Strindberga przejął sadomasochistyczne piętno relacji pomiędzy kobietami i mężczyznami: Panna Julia, Sonata widm, Gra snów, obecne także                     w inscenizacjach dramatów Tennessee Williamsa Tramwaj zwany pożądaniem, Edwarda Albeego Kto się boi Virginii Woolf?, Georga Büchnera Woyzeck, Yukio Mishimy Madame de Sade.

Osobny krąg tematyczny stanowią inscenizacje szekspirowskie: m.in. Król Lear, Wieczór Trzech Króli – ten ostatni spektakl, Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie, z Bibi Andersson w roli Violi.  Motywy przemocy i okrucieństwa wojny obecne były zarówno w inscenizacjach Makbeta oraz Kaliguli Alberta Camusa, jak i niektórych filmach np. Hańba. W Królewskim Teatrze Dramatycznym wyreżyserował również Iwonę, księżniczkę Burgunda Witolda Gombrowicza z Erlandem Josephsonem  w roli Króla. Reżyserował również w teatrze muzycznym: od Wesołej wdówki Franza Lehara po Żywot rozpustnika Igora Strawińskiego. Jego spektakle zagrano również na deskach polskich teatrów, m.in. Wieczór Trzech Króli w Warszawie w czerwcu 1975, czy Iwona w Krakowie w październiku 1996.

Jego reżyseria teatralna odznaczała się przywiązywaniem szczególnej wagi do pracy z aktorem oraz dbałością o dopracowanie scenicznych detali. Większość jego filmów to pesymistyczne dramaty psychologiczne, za pomocą których ukazał nieograniczone psychologiczne możliwości kina jako medium. Jego filmy są bardzo osobiste i bardzo uniwersalne; zawierają spójną wizję człowieka i świata. Przez całą twórczość Bergmana przewijają się pewne stałe motywy: samotność, trudności w kontakcie z drugim człowiekiem, upokorzenie, człowiek wobec śmierci i cierpienia. Bergmana cechuje niezwykła dosadność, a nawet okrucieństwo w przeprowadzaniu psychicznej wiwisekcji, operowaniu bezlitosnym, biologicznym konkretem, zwłaszcza w przedstawianiu seksualności i śmierci.

  

…a później sukcesy!

1948 – nominacja do Złotych Lwów za film Muzyka w ciemności

1955 - nominacja do nagrody Złota Palma - udział w konkursie głównym za film Uśmiech nocy

1955 - Nagroda specjalna jury Festiwalu w Cannes za film Uśmiech nocy

1957 – Nagroda specjalna jury Festiwalu w Cannes za film Siódma pieczęć

1958 – Złoty Niedźwiedź w Berlinie za film Tam, gdzie rosną poziomki

1958 – Złota Palma za najlepszą reżyserię na Festiwalu w Cannes za film U progu życia

1959 – nominacja do Złotych Lwów za film Twarz

1961 – Oscar w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny za film Źródło

1961 – Nagroda specjalna jury Festiwalu w Cannes za film Źródło

1979 – Złoty Glob w kategorii najlepszy film obcojęzyczny za Jesienną sonatę

1984 – David di Donatello w kategorii najlepszy film zagraniczny, najlepszy reżyser, najlepszy scenariusz za Fanny i Aleksander

1984 – Złoty Glob w kategorii najlepszy film obcojęzyczny za Fanny i Aleksander

Sukcesy filmów Uśmiech nocy, Siódma pieczęć i Tam, gdzie rosną poziomki na festiwalach filmowych w Cannes i w Berlinie w latach 1956 i 1957 poprawiły jego pozycję i pozwoliły na twórczą swobodę. Zrealizował ponad 40 filmów, 140 przedstawień teatralnych, kilkanaście spektakli telewizyjnych. Jest czołowym przedstawicielem tzw. kina autorskiego. Oprócz swoich filmów, do których napisał scenariusz i wyreżyserował je napisał również scenariusze dla innych reżyserów do filmów tj. Skandal, Kobieta bez twarzy, Eva, Kiedy miasto śpi, Letni sen, Rozwódka, Ostatnia para wychodzi, Raj, Twarz Karin, Niedzielne dzieci, Dobre chęci, Intymne zwierzenia, Wiarołomni i Persona. 

Z okazji 50-lecia Festiwalu w Cannes ówczesny dyrektor tegoż festiwalu Gilles Jacob poprosił wszystkich żyjących laureatów Złotej Palmy o wybranie laureata Palmy Palm, największego ich zdaniem żyjącego filmowca. Wybór padł na Bergmana.

Bóg w twórczości Ingmara

Kwestia istnienia Boga jest jednym z najważniejszych problemów w twórczości Bergmana. Artysta, który był synem luterańskiego pastora. W początkowej fazie zadaje on rozpaczliwie pytanie o jego istnienie. Szczytowym tego przykładem jest Siódma pieczęć, w której rycerz Antonius Block gra w szachy ze Śmiercią. Usiłuje się od niej dowiedzieć, co jest po drugiej stronie. Ale nawet Śmierć tego nie wie.

Przełomowy okres w twórczości Bergmana następuje w latach 60. Okres ten to czas rozpaczliwego krzyku wobec konstatacji, że Boga jednak nie ma. Dowodem na nieistnienie Boga jest dla Bergmana kształt świata, składającego się niemal wyłącznie z cierpienia. Hipoteza, że taki świat stworzył Bóg, jest dla Bergmana niedopuszczalna, niemoralna.

W dalszej części twórczości Bergman przechodzi nad tym do porządku dziennego, zajmuje się już relacjami między ludźmi, skoro badanie relacji między człowiekiem a Bogiem jest bezpodstawne wobec nieistnienia Boga. Ten Bóg odbija się wciąż jednak echem, jako swego rodzaju kategoria kulturowa i psychiczna, ale już nikt w Niego w filmach Bergmana nie wierzy. Nawet pastor w filmie Szepty i krzyki mówi, modląc się, że Niebo jest puste i okrutne. A pastor w Gościach Wieczerzy Pańskiej odprawia wprawdzie nabożeństwo w kościele, ale sam już w Boga nie wierzy; kościół jest pusty, pastora słucha tylko jedna kobieta i na dodatek tylko dlatego, że jest w nim zakochana.

Pomimo całego pesymizmu twórczości Bergmana jest w niej coś bardzo konstruktywnego: konstatacja, że Boga nie ma, nie oznacza, że życie jest bez sensu ani że nie istnieje inne sacrum. Sacrum tkwi dla Bergmana w drugim człowieku.

Źródło: Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Ingmar_Bergman

HANNA KIELESIŃSKA