Co to jest postmodernizm?

Postmodernizm jest to ogólne określenie nowego nurtu w kulturze współczesnej, który powstał od schyłku XIX wieku do ostatnich dekad XX wieku. Stanowiący krytykę nowoczesnej cywilizacji opartej na idei racjonalnego i jednolitego porządku istniejącego w świecie. Pojęcie postmodernizmu jest ściśle powiązane z pojęciem modernizmu, którego istotą jest kult nowości i postępu. Postmodernizm następuje w porządku historycznym po modernizmie (racjonalizmie) (post – oznacza po łacinie oznacza 'po', a modernus – nowoczesny, współczesny). Przejawia się on m.in. w filozofii, literaturze czy sztuce.

Jako prąd intelektualny i filozoficzny postmodernizm kwestionuje znaczenie racjonalnych działań, obiektywności nauki, metodycznego dochodzenia do prawdy. Podważa sens uniwersalnych etyk, całościowych doktryn filozoficznych. Propaguje model życia bez norm, pluralizm przekonań, relatywizm światopoglądowy, przyzwolenie dla wszelkich odmienności.

Postmodernistyczna postawa odnoszona jest w tradycji filozoficznej, do takich myślicieli jak Henri Bergson, czy też Friedrich Nietzsche, który podważył możliwość dotarcia do prawdy obiektywnej twierdząc, że ,, nie ma faktów, są tylko interpretacje’’. Ale bezpośrednimi postmodernistami byli tacy filozofowie jak: Jean-Francois Lyotard (termin ‘postmodernizm’ po raz pierwszy pojawił się w dziele pt. ,,La condition postmoderne. Rapport sur le savoir” w 1979), Jacques Derrida, a także Richard Rorty.

W literaturze postmodernizm oznacza negację elitarnego modernizmu, dążenie do ujawniania umownego charakteru form literackich, fabuły, narracji, zainteresowanie formami nieczystymi rodzajowo i stylowo, częste stosowanie cytatu, parodii, persyflażu (fr. persiflage - przemówienie ironiczne i kpiące) oraz pastiszu (z fr. pastiche – 'utwór naśladowczy'). Znani twórcy postmodernistycznej literatury to m.in.: G. García Márquez, S. Rushdie, C. Fuentes, J. Barth, Th. Pynchon, W. Burroughs, D. Barthelme, E. Doctorow, M. Kundera i U. Eco.

Postmodernistyczną sztukę cechuje rezygnacja z awangardowego, wyprzedzającego swoją epokę kultu nowości i odwoływanie się do historycznych stylów, negacja funkcjonalizmu w architekturze i konstruktywizmu w plastyce, w aspekcie socjologiczno-kulturowym podporządkowanie komercyjnym strategiom środków komunikowania i rynku sztuki.

Termin postmodernizm został zastosowany w odniesieniu do architektury w połowie XX w. (po raz pierwszy użył go Joseph Hadnut w 1945), a w latach 80. zaistniał w malarstwie i rzeźbie. W architekturze stosuje się do nazwania zjawisk tak różnych, jak: new classicism, różne postaci historyzmu, łącznie z kiczowatym budownictwem, neokonstruktywizm, manipulujący formami architektury skrajnie awangardowej lat 20. XX w., tzw. styl high-tech (high-technology — współczesny odpowiednik architektury inżynieryjnej XIX w.). Pojawiły się także koncepcje krytyków: neoklasycyzm Jencksa, neomanieryzm B. Olivy, neobarok G. Scarpetty. Przykładami architektury uznawanej za postmodernistyczną są m.in.: Urząd Miejski w Portland, Piazza d’Italia w Nowym Orleanie, Wielki Łuk w dzielnicy Défense w Paryżu czy gmach Towarzystwa Ubezpieczeń Lloyda w Londynie.

Za postmodernistyczne malarstwo i rzeźbę uchodzą transawangardy, czyli odmiana tendencji ekspresjonistycznych w sztuce współczesnej (np. S. Chia), Neuen Wilden (np. G. Baselitz). W tym kręgu mieści się również twórczość m.in.: J. Dokoupila, J. Koonsa, B. Woodrowa, niektóre praktyki medialne, ale również tzw. nowe malarstwo lat 80. — pastisz salonowego malarstwa XIX w.

*przykłady postmodernizmu w architekturze :